Омори сайёҳӣ дар семоҳаи 1-уми соли 2020
Омори сайёҳӣ дар 9 моҳаи соли 2020
Омори сайёҳӣ дар соли 2022 ва 3 моҳаи 2023
Искандаркӯл
Искандаркӯл, яке аз кӯлҳои зеботарини диёри тоҷикон ба ҳисоб меравад, ки он дар баландии 2195 метр аз сатҳи баҳр, дар ҳудуди ноҳияи Айнӣ, дар доманаи кӯҳҳои Бутамони охир (Ҳисор) ҷойгир аст. Он номи яке аз забткунандагони асрҳои IV-и пеш аз мелод Искандари Македониро ба худ гирифтааст. Искандаркӯл аз шаҳри Душанбе дар масофаи 120 км, аз шаҳри Хуҷанд дар масофаи 240 км ва аз шоҳроҳи Душанбе-Хуҷанд дар масофаи 22 км ҷойгир шудааст. Кӯл шакли секунҷаро дошта, майдони он 3,4 км² мебошад. Аз даромадгоҳ то Панҷчашма 3,250 км, ва аз тарафи шимол ба ҷануб 2,9 км. Дарозии хатти соҳили кӯл бошад, 14 километрро ташкил медиҳад. Чуқурии кӯл 71,7 м буда, аз ҳисоби миёна 50,8 м мебошад. Пас аз кашфи Искандаркӯл аз тарафи олимон Е. Казакова ва А. Мухин соли 1937 кӯҳҳои Ғазнаи калон баландиаш 5306 м, Чимтарға 5489метр дар байни ҷаҳониён ва кӯҳнавардон машҳӯр гаштааст.
Чилучорчашма
Чилучорчашма – яке аз ёдгориҳои табии ва экологии Тоҷикистон мебошад. Дар ноҳияи Носири Хусрави вилояти Хатлон ҷойгир аст.
Ривояти халқӣ
Дар байни аҳолии таҳҷоӣ дар бораи пайдоиши чашма ривояте ҳаст. ҳангоме ки ҳазрати Алӣ ба ин мавзеъ барои тарғиби ислом омад, дарёи наздиктарини Ромит хушк шуд. Он вақт Алӣ ба дарё лаънат хонда, онро Кофарниҳон ном кард. То ба макони ҳозираи Чилучорчашма расида, ба худо муноҷот кард, то об бифиристад ва ба таги теппа бо дастонаш зад. Аз ҷойи панҷаҳои ҳазрати Алӣ панҷ чашмаи обаш мусаффо баромад.
Мавзеи Чилучорчашма
Чилучорчашма зиёратгоҳ ва оромгоҳи маъруф дар ноҳияи Носири Хусрави вилояти Хатлон, воқеъ дар 230-километрии ҷануби шаҳри Душанбе аст, ки дар миёни мардум ҳамчун 44 чашмаи шифобахш, мавзеъи дорои таърихи беш аз ду ҳазорсола ва қадамҷойи ҳазрати Алӣ, аз ёрони Расули Худо, шинохта шудааст. Чилучорчашма дар Тоҷикистон ва дар Ўзбекистони ҳамсоя хеле машҳур аст. Дар ин мазеъ, ки дашту биёбон буд (то обёрӣ кардан ва сохтани шабакаҳои обёрӣ дар давраи шўравӣ), аз таги теппаи начандон баланд панҷ чашмаи калон фаввора зада ба 39 чашмаи майда тақсим мешавад. Оби ҳамаи чашмаҳо якҷоя шуда, ҷўйбори калони васеъгиаш 12-13-метраро ташкил медиҳад ва дар он моҳии зиёде мавҷуд аст. Моҳиҳо бо ҷараёни об ба поён намераванд, балки дар худи сарчашмаи обҳо дар масофаи 800-900 метр шино мекунанд.
Шаҳри қадимаи Ҳулбук - асрҳои IX-XI.
Хулбук - номи шаҳрест, ки ба Қурбони Шайдони муосир, ки дар 7 км шимолу ғарби Восеъ (вилояти Кӯлоб) ҷойгир аст. Шаҳраки қадимӣ, ки ҳоло қариб пурра дар зери биноҳои замонавӣ ҷойгир аст, як минтақаи хеле васеъро ишғол мекунад. Ҳамин тавр, танҳо қисми марказии он 70 гектарро ташкил медиҳад. Дар қисми ҷанубу ғарбии қалъа ситора аст. Кофтуковҳо дар миқёси ночиз дар ҳудуди Шаҳристон (худи шаҳр) анҷом дода шуданд, инчунин кофтаҳо дар тахтаҳо низ гузаронида шуданд. Ҳангоми ҳафриёт дар Шаҳристон маълум шуд, ки хонаҳои истиқоматӣ асосан аз хишти сӯхта сохта шудаанд. Хишти хом ё дар якҷоягӣ бо сӯзонидашуда ё худ истифода шудааст. Хонаҳо кабудизор карда шуданд, деворҳо бо чӯбҳои сафед ё ранга пӯшонида шуда буданд, дар қабатҳои паркет плиткаи ҷингилаҳои теракотаи ҷингила гузошта шуда буд, обтаъминкунии шаҳр мавҷуд аст. Дар шаҳр коргоҳҳои ҳунармандӣ фаъолият мекарданд. Ситадели росткунҷа (50 х 150 м) аз ду қисм иборат аст: қисми ҷанубии он (50 х 50 м) (15 м аз майдони атрофи он) қариб пурра кофта шудааст, қисми шимолӣ хеле пасттар (10 м аз майдони атроф) ва то ҳадди кофта кофта шудааст. Дар ҳудуди цитъа қасре буд, ки аз ду давраи мавҷудият зинда монд. Ҳафриётҳои Ҳулбук ғояҳоро дар бораи санъати меъморӣ ва ороишии Осиёи Миёнаи миёна ба таври назаррас ғанӣ гардонданд. Зиёда аз панҷ ҳазор пораҳои дона кандакорӣ, аз ҷумла панелҳои яклухт ё тақрибан пурра ёфт шуданд. Қисмати ҳулбук асосан мотивҳои растанӣ, зуморфикӣ ва эпиграфиро дар бар мегирад ва қисмҳо ранг карда шудаанд. Бозёфтҳои рангкунии девор аҳамияти хоса доранд. Бисёре аз олимон боварӣ доштанд, ки санъати рангубори девор дар Осиёи Марказӣ бо пайдоиши ислом аз байн рафтааст. Аммо, дар қасрҳои Ғазнавидони Афғонистон, тавре ки муаллифи асри 11 хабар медиҳад. Байхаки, чунин як наққошӣ вуҷуд дошт ва инро бозёфтҳои ҳангоми кофтукови қасри Хулбук тасдиқ карданд. Ҳоло, бо шарофати кашфиётҳо дар Ҳулбук ва Сайёд, метавон гуфт, ки санъати ранг кардани девор дар Осиёи Миёнаи миёна вуҷуд дошт. Ин аз давомнокии амиқи анъанаҳои фарҳангӣ шаҳодат медиҳад. Табақҳои биринҷӣ, шиша ва сафолӣ, ки дар Ҳулбук ёфт шудаанд, бисёр ва гуногун мебошанд. Нодиртарин маҷмӯи донаҳои устухони шишагӣ мебошад. Маҳсулоти санг ҳастанд Қасри поёнӣ дар асрҳои 9-10-ум, болоӣ - асрҳои 11-11-ум вуҷуд дошт. Кофтуковҳо дар шаҳраки Қурбон Шайд (Хулбук) солҳои 1953-1954 гузаронида шуданд. Э.А.Давидович ва Б.А.Литвинский, аз соли 1957 то 1994 - аз ҷониби Ю.Якубов, 2003-2006.
